Araç Kilometresinin Düşürülmesi Tazminat Davası: Tanımı ve Hukuki Niteliği
İkinci el araç piyasasında sıkça karşılaşılan bir sorun, aracın kilometre sayacının düşürülmesi (kilometresiyle oynanması) işlemidir. Bu işlem, aracın gerçekte kat ettiği mesafenin daha az gösterilmesi amacıyla yapılır ve hem alıcının güvenini suistimal eden hileli bir davranış hem de satış sözleşmesine aykırı bir durum olarak değerlendirilir. Hukuken, kilometre düşürme işlemi aracın gizli ayıbı (saklı kusuru) niteliğindedir. Yargıtay’ın da belirttiği gibi aracın kilometresinin sonradan anlaşılır şekilde düşürülmüş olması bir gizli ayıp olduğundan, satıcı bu durumdan sorumludur. Öte yandan kilometre düşürme eylemi aynı zamanda Türk Ceza Kanunu’na göre nitelikli dolandırıcılık suçunu oluşturur. Dolayısıyla bu tür haller hem kadastro-mali zarar kapsamında tazminat davasına, hem de cezaî yaptırıma konu olabilir. Kilometresi Düşürülmüş Araç Davası ve Tazminat davası hakkında detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.
Satıcının Araç Kilometresinin Düşürülmesinden Sorumluluğu
Türk Borçlar Kanunu (6098 sayılı TBK) satıcıların malın ayıplarına karşı kusursuz sorumluluğunu öngörür. Özellikle TBK m.219 ve devamı uyarınca, satıcı aracın sözleşme ve tarafların kabulüne uygun niteliklerden eksik veya saklı ayıplı olması hâlinde alıcıya karşı sorumludur. Yargıtay’a göre araçta kilometre hilesi gibi gizli bir ayıp bulunduğunda satıcı, bu ayıbın varlığını bilmese bile sorumluluktan kurtulamaz. Örneğin Yargıtay, “Satıcı, … önemli ölçüde azaltan maddi, hukuki ya da ekonomik ayıpların bulunmasından … bilmediği hâlde sorumludur” derken, kilometre düşürme gibi gizli bir ayıbı kastetmiştir. TBK m.223’e göre alıcının, teslim aldığı aracı hemen inceleyip gizli ayıp bulduğu takdirde makul süre içinde satıcıya ihbarda bulunma yükümlülüğü vardır; gizli ayıp öğrenildiğinde derhal ihbar edilmelidir, bildirilmezse satılanı kabul etmiş sayılır. Satıcı, ağır kusurlu bile olsa bu ihbar yükümlülüğünü ileri sürerek sorumluluktan kurtulamaz. Bu çerçevede kilometresi düşürülmüş aracın satıcısı, hileli davranıp davranmadığına bakılmaksızın, alıcının uğradığı zararı tazmin etmekle yükümlüdür.
Kilometresi Düşürülmüş Araçlarda Tazminat Davaları
Kilometresi düşürülmüş araç için açılan tazminat davalarında alıcı, ayıptan kaynaklanan zararlarının karşılanmasını talep edebilir. Hukuki bakımdan davanın hukuki niteliği, TBK 219 vd. kapsamındaki “ayıba karşı tazminat” istemidir. Alıcılar genellikle aracın gerçek değer kaybını telafi edecek bedel indirimine veya satış sözleşmesinin feshi ile bedel iadesine (tazminata) karar verilmesini talep ederler. Uygulamada, gizli ayıp nedeniyle alıcıların uğradığı zararın tespitinde, ödenen satış bedeli ile aracın gerçek piyasa değeri arasındaki fark temel alınır. Örneğin bir davada alıcı, aracı düşük kilometreli zannıyla 21.300 TL’ye alırken o dönemdeki gerçek değeri 7.500 TL olarak biliniyorsa aradaki 13.800 TL’lik farkı fazlaya ilişkin haklarını saklı tutarak tahsil etmişti. Ayrıca gizli ayıba bağlı masraflar, tamir ve bakım giderleri de tazminat kalemi sayılabilir. Bir Yargıtay kararında alıcı, keşif ve onarım ücretleri ile yedek parça giderleri dahil 5.114,40 TL’lik masraf yaptığını belgeleyerek bu tutarın iadesini talep etmiştir. Davalarda alıcılar ayrıca yasal faiz, mahkeme giderleri ve avukatlık ücretini de istem hakkına sahiptir. Ayrıca trafik kazası ile ilgili merak ettikleriniz veya soracaklarınız varsa: Konya trafik kazası avukatı sayfamızı inceleyebilirsiniz.
Yargıtay Emsal Kararları
Yargıtay’ın kilometre hilesiyle ilgili içtihatları, kilometre düşürmenin ayıp niteliğini ve satıcının sorumluluğunu pekiştirmiştir. Öne çıkan kararlar şunlardır:
- 13. Hukuk Dairesi, E.2016/26690 K.2019/9299 (2019): Taraflar arasındaki uyuşmazlık TBK 219 ve devamı uyarınca ayıba dayalı olup, alıcının araçla ilgili trafik şube, TRAMER gibi kayıtları incelemek zorunluluğu bulunmadığı vurgulanmıştır. Bu kararda Yargıtay, satıcının ayıba karşı sorumluluğunu teyit ederken, alıcıdan gerçek kilometreyi bizzat araştırma yükümlülüğü olmadığını belirtmiştir.
- 3. Hukuk Dairesi, E.2022/6482 K.2022/8092 (24.10.2022): Bu kararda da aracın kilometre sayacında oynama yapıldığı bilirkişi raporuyla kesinleşmiş, aracın gizli ayıplı olduğu kabul edilmiştir. Yargıtay, satıcının ayıbın varlığını bilmemesine rağmen TBK 219 gereğince sorumlu olacağına hükmetmiş, alıcının zamanaşımı itirazını yerinde görmemiştir. Kararın gerekçesinde, “Satıcı, alıcıya karşı … ayıpların varlığını bilmese bile onlardan sorumludur” denerek satıcı lehine hüküm kurulmasının yanlı olduğu vurgulanmıştır. Böylece Yargıtay, yerel mahkemenin davayı reddeden kararını bozarak dosyanın tazminat talebinin esastan yeniden değerlendirilmesi için iade edilmesini istemiştir.
- 3. Hukuk Dairesi, E.2022/7607 K.2022/9343 (12.12.2022): Burada alıcı, 2017’de 31.750 TL’ye satın aldığı aracın kilometresinin önceden düşürüldüğünü muayene sırasında öğrenmiş, yaklaşık 5.000 TL’yi aşan bakım-onarım giderleri yapmış ve bu miktarın tazminini talep etmişti. Mahkeme alıcının lehine tazminata hükmetmiş, satıcının zamanaşımı savunması reddedilmişti. Ancak Adalet Bakanlığı karara kanun yararına bozma başvurusu yaparak davacı vekilinin ıslah dilekçesine karşı yeterli süre verilmeden hüküm kurulduğunu ileri sürmüştür. Yargıtay, davada esas olarak alıcının tazminat talebini değil süreci irdelemiş, ıslah dilekçesinin usulüne uygun bildirilip bildirilmediğini incelemiş ve sürece ilişkin usul kuralları ihlal edildiği gerekçesiyle hükmü bozmaya karar vermiştir. Bu kararda Yargıtay, davanın “kilometresiyle oynanmasından kaynaklı ayıp” ismiyle başladığını belirtmiş, ancak asıl uyuşmazlığın alıcının ıslah ile arttırdığı talebin ilana zamanında konulamaması noktasına toplandığını vurgulamıştır. Sonuçta Yargıtay oy birliğiyle yerel mahkeme kararını kanun yararına bozmuştur.
Araç Sahiplerinin Hakları ve Dava Süreci
Kilometresi düşürülmüş araç nedeniyle alıcıya tanınan haklar, TBK hükümleriyle birlikte tüketici hukuku açısından da önemli sonuçlar doğurur. Bir satıcının tüketici (ticari işletme) olup olmaması hâli farklılık yaratır; tüketici satışlarında ayrıca 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Kanunu hükümleri de uygulanabilir. Ancak genel olarak aşağıdaki hukuki düzenlemeler geçerlidir:
- Bildirim Yükümlülüğü: Gizli ayıbın öğrenilmesinden itibaren alıcı, TBK m.223/2 gereğince satıcıya derhal ayıbı bildirmelidir. Bu bildirim süre sınırlaması yoktur (hemen ve makul süre) ancak bildirilmezse satılan mal kabul edilmiş sayılır. Örneğin Yargıtay, “[kilometrenin düşürülmesi] gizli ayıp mahiyetinde olduğu… alıcıya bildirilmediği” saptamasıyla satıcının sorumluluğunun doğduğunu vurgulamıştır.
- Zamanaşımı Süresi: TBK’ya göre ayıptan kaynaklanan haklar için genel zamanaşımı süresi 2 yıldır. Alıcı, aracı satın aldığı tarihten itibaren iki yıl içinde ayıba dayanarak dava açmalıdır. Ancak satıcının hileli davranışla kilometre hilesini bizzat gizlediği durumlarda zamanaşımı işlemeyecektir. Örneğin, bir hukuk uzmanına göre satıcı kilometreyi düşürdüyse zamanaşımı yoktur ve on yıl önce bile satılmış bir araç için dava açılabilir. Aksi halde, kilometrenin son satıcıya düşürülmediğinin anlaşılması hâlinde satın alma tarihinden itibaren iki yıl içinde davanın açılması gerekir.
- Kusur ve Koruyucu Yükümlülük: Gizli ayıplı araç satışı hâlinde satıcı ağır kusurlu kabul edilir ve kusur indirimi uygulanmaz. Satıcı lehine kusur gerekçesi ileri sürülemez. Ayrıca ikinci el araç satıcılarının, mesleki bilgi-beceri farkıyla alıcıdan talep edilebilecek ayıplar konusunda daha fazla korumalı olduğu kabul edilir.
- Tazminat Kalemleri: Alıcılar açtıkları tazminat davalarında başlıca maddi zarar taleplerine odaklanır. Bu genellikle (i) sözleşmenin iptali hâlinde bedel iadesi veya (ii) satım bedelinin ayıp oranında indirilmesi biçimindedir. Tazminat miktarı, aracın fahiş tespit fiyatı ile gerçek piyasa değeri arasındaki fark veya onarım/işçilik masrafları üzerinden belirlenir. Ayrıca ödenmiş faiz, dosya masrafı ve avukatlık ücretinin iadesi de talep edilebilir. Bazı hallerde manevi tazminat (hukuka aykırı davranış nedeniyle çekilen eziyet) istenebilmektedir. Bu hukuki süreçte alıcılar, satış sözleşmesi, noter tapu veya fatura, ekspertiz raporu, muayene kayıtları ve varsa bilirkişi raporları gibi delilleri sunarak haklarını kanıtlarlar.
Konya ve çevresinde de ikinci el araç alımında kilometre hilesi sık karşılaşılan bir konudur. Konya yerel basını, Yargıtay’ın kilometre düşürülmüş araçlarla ilgili örnek kararlarını gündeme taşıyarak tüketicilerin bilinçlenmesini sağlamıştır. Örneğin Konya Haber sitesi, Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin yerleşik içtihat olarak “gizli ayıp” kapsamındaki kilometre düşürme hallerinde satıcının, işlemi kendisi yapmamış olsa bile sorumlu olduğuna karar verdiğini duyurmuştur. Yerel hukuk uygulamasında Konya adliyelerinde açılan uyuşmazlıklarda da genel TBK düzenlemeleri geçerlidir. Alıcılar, aracın gerçek kilometresiyle oynandığını öğrendiklerinde Çarşamba Asliye Hukuk Mahkemesi’nin ve benzeri mahkemelerin yöneldiği şekliyle tazminat davası açmaktadır. Konya Barosu gibi bölgesel hukuk kuruluşları da kilometre hilesi konusunda tüketicileri bilgilendirmekte, kilometresiyle oynanmış araç alırken ekspertiz ve muayene kayıtlarının dikkatle incelenmesini tavsiye etmektedir. Genel olarak Konya bölgesinde de “ikinci el araç satışı tazminat davası” başvuruları, yukarıda anılan yargı kararları ve TBK hükümleri çerçevesinde sonuçlandırılmaktadır.
Araç Alırken Hukuki Dikkat Noktaları
Kilometresi düşürülmüş araç hilesinden korunmak için alıcıların satış öncesi dikkatli davranması gerekir. Ekspertiz raporları ve resmi muayene kayıtları mutlaka kontrol edilmelidir. Araç alım sözleşmesi ve faturadaki kilometre bilgisi ile TÜVTÜRK muayene kayıtlarındaki değerler karşılaştırılmalıdır. Aracın bakım-kayıtları ve hasar geçmişi (TRAMER kayıtları) incelenmeli, şüpheli bir fark varsa satıcıdan açıklama istenmelidir. Ayrıca noter kayıtlarındaki satış geçmişine bakmak (örneğin önceki satış bedelleri) da alıcıya fikir verir. Bir diğer önemli husus, satıcının açıkça bir beyan vermesi ve alıcının aracın kilometresi konusunda soru sorabilmesidir. Eğer satıcı geçmiş kilometre kayıtlarını gizlerse bu durum hilekar ayıp kabul edilir ve zamanaşımı işlemeyecektir. Alıcı, kilometre düşürüldüğünü tespit eder etmez hemen satıcıya bildirimde bulunmalı; aksi halde TBK uyarınca malı kabul etmiş sayılabileceğini unutmamalıdır. Satıcının mesleki sıfatı (tacir veya tüketici olması) da önemli olduğundan, alışveriş ticari kayıtlara uygun olarak yapılmalı, sözleşme ve faturalar muhakkak yazılı düzenlenmelidir. Sonuç olarak, alıcılar kilometreyle oynama gibi gizli kusurları önlemek için belgeli bilgi istemeli, her türlü şüphede ekspertiz desteği almalılar. Bu tedbirler, kilometresi düşürülmüş araç alımından kaynaklanacak uzun süreçli tazminat davalarına kalmadan önce haksızlığa uğrama riskini azaltacaktır.