Disiplin Cezası Nedir ve Hangi Durumlarda Verilir?
Disiplin cezası, devlet memurlarının görev ve sorumluluklarını yerine getirirken uymak zorunda oldukları kural ve yükümlülüklere aykırı davrandıklarında uygulanan yaptırımlardır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre disiplin cezaları, memurun görevi ihmal etmesi, emir ve talimatlara uymaması, hizmet gereklerine aykırı davranması, resmi belgede sahtecilik yapması veya etik kuralları çiğnemesi gibi durumlarda verilebilir. Örneğin; mazeretsiz işe geç kalma, görevi kötüye kullanma veya görevini savsaklama gibi davranışlar disiplin cezasına yol açabilir. Ayrıca, cezaların uygulanabilmesi için genellikle disiplin soruşturması açılır ve memurun savunma hakkına riayet edilir; aksi halde ceza usulsüz sayılabilir.
Disiplin cezaları beş ana başlık altında toplanır ve Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesinde düzenlenmiştir: uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve memuriyetten çıkarma. Her ceza, hatanın ağırlığına göre farklı derecelerde uygulanır. Bu cezalar, yetkili amir veya disiplin kurulları tarafından karara bağlanır ve memurlara resmi yazı ile bildirilir. Cezaya karşı 657 sayılı Kanun ve ilgili yönetmeliklerde belirtilen itiraz ve dava yolları bulunmaktadır. Verilen disiplin cezası, memurun siciline işlenen idari bir yaptırım olarak kalır ve iptal edilene kadar olumsuz sonuçları devam eder.
Disiplin Cezası Türleri ve Tanımları
- Uyarma: Memurun iş ve görevi sırasında yaptığı küçük hatalar veya resmi işe uygun olmayan davranışları sonucunda verilen en hafif disiplin cezasıdır. Uyarma, memura hatasını düzeltme fırsatı tanır ve genellikle yazılı olarak işleme konur. Örneğin göreve geç kalma veya küçük bir kural ihlali durumunda uyarma cezası verilebilir.
- Kınama: Kınama cezası, uyarma cezasından daha ağır bir yaptırım olup memura resmi bir şekilde kınama yapıldığını bildirir. Kınama, memurun siciline işlenir ve daha ciddi bir davranış veya tekrar eden hatalar sonrasında uygulanır. Bir başka deyişle, kınama memurun işyerindeki olumsuz tutum veya davranışları nedeniyle resmi olarak uyarılması anlamına gelir.
- Aylıktan Kesme: Bu ceza, memurun maaşından geçici olarak kesinti yapılmasını ifade eder. Genellikle ayda bir kesilmek üzere belirli bir süre (örneğin 10 ila 60 gün arası) aylıktan kesme cezası uygulanabilir. Kanun bu süreyi en fazla iki ay ile sınırlar. Aylıktan kesme cezası, ciddi düzeydeki görev ihlalleri durumunda verilir ve memurun gelirine doğrudan etkide bulunur.
- Kademe İlerleme Cezası: (Kademe ilerlemesinin durdurulması) Memurun bir üst kademe veya dereceye geçiş süresinin ertelenmesidir. Bu cezayla memurun kademe ilerleme süresi 3 ila 6 ay kadar geciktirilebilir. Kanun bu süreyi en fazla 6 ay ile sınırlandırmıştır. Böylece memurun maaşındaki artış da gecikmiş olur. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, memurun kurallara uymadığı hallerde maddi olmayan yaptırımlar arasında kullanılır.
- Memuriyetten Çıkarma: En ağır disiplin cezasıdır. Memurun görevine son verilmesini, yani devlet memurluğundan çıkarılmasını ifade eder. Memuriyetten çıkarma cezası alan kişi artık devlet memuru olarak hizmetine devam edemez. Bu ceza, zimmet, rüşvet, resmi belgede sahtecilik veya şiddet gibi ağır suçlar sonucunda verilir.
Kademe İlerleme Cezası ve Sonuçları
Kademe ilerlemesinin durdurulması, memurun normalde bir üst kademe veya dereceye geçiş sürecinin belirli bir süreyle ertelenmesi anlamına gelir. Örneğin, verilecek cezanın süresi 3 ila 6 ay arasında değişebilir; bu süre boyunca memurun kademe artışı yapılmaz. Bu ceza, aylık maaştan kesinti yapılmasa da memurun ileriki dönemlerde alacağı maaş artışını etkilediğinden uzun vadede mali kayıp oluşturabilir.
Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının sonuçları şunları kapsar:
- Maaş Artışının Gecikmesi: Belirlenen süre boyunca memurun bir üst kademe veya dereceye geçişi durdurulduğu için, normalde alacağı zamlı maaşı alamaz. Bu da ileriki dönemde daha düşük maaş alması anlamına gelir.
- Kariyer Hızının Azalması: Kariyer planlaması açısından memurun yükselme süresi uzar, böylece emeklilik yaşı gibi kriterlere bağlı haklar da gecikebilir. Uzun vadede terfi veya emeklilik maaşı gibi hakların etkilenmesi söz konusu olur.
- Motivasyon ve Disiplin Etkisi: Ceza memurun siciline işlendiği için ilerleyen dönemde disiplin sicili olumsuz etkilenir. Moral kaybı ve motivasyon düşüklüğü yaşanabilir. İş yerinde güvenilirliğin azalması, performansı ve itibarını olumsuz etkileyebilir.
- Hak Kaybı: Uzun süren cezalarda memurun emeklilik maaşı ve sosyal haklarında azalma olur. Bu durum, memurun uzun vadeli gelirini olumsuz etkiler.
- İtiraz ve Telafi İmkanı: Kademe durdurma cezasına karşı zamanında itiraz edilmezse ceza kesinleşir. İtiraz süresi içinde yapılan başvurularla cezanın ortadan kaldırılması veya hafifletilmesi mümkün olabilir. Eğer disiplin kuruluna yapılan itiraz kabul edilmezse, idari yargıda iptal davası açmak bir seçenek haline gelir.
Memur Disiplin Cezalarına İtiraz Süresi ve Mercileri
Devlet memurları kendilerine tebliğ edilen disiplin cezasına karşı belirlenen süre içinde itiraz etme hakkına sahiptir. Disiplin cezası bildirimi alındıktan sonra genellikle 7 iş günü içinde yazılı itirazda bulunulmalıdır. Bu süre içinde yapılmayan itiraz başvuruları, idari işlem niteliğindeki cezanın kesinleşmesine yol açar. İtiraz dilekçesi, cezayı veren yetkili makama veya ilgili disiplin kuruluna sunulmalıdır. Kanun bu süreyi yazılı itiraz için yedi iş günü olarak öngörür ve bu süre aşılmadan dilekçe sunulmalıdır.
İtiraz edilecek merciler, kuruluş tipine ve verilen cezaya göre değişir. Örneğin:
- Bir ilde görev yapan memurlar için, ceza Valilik İl Disiplin Kurulu tarafından verilmişse, itiraz bu kurula yazılı olarak yapılır.
- Merkez teşkilatında (bakanlık, genel müdürlük vb.) verilen cezalarda ise ilgili bakanlık veya kurumun disiplin kurulu (üst disiplin kurulu) yetkilidir.
- Atamaya yetkili amir tarafından verilen cezalar genellikle disiplin kurullarına taşınabilir. Örneğin, bir akademik personel için birim yönetim kurulunun verdiği ceza, fakülte disiplin kuruluna veya YÖK Disiplin Kurulu’na götürülebilir.
- İtiraz süresi ve merci konusunda şüphe varsa, kurumun insan kaynakları birimine veya hukuk servisine danışılmalıdır.
Her durumda resmi usullere uygun olarak yazılı bir itiraz dilekçesi hazırlanmalı, tarih atılmalı ve ıslak imzalı olarak teslim edilmelidir. Talebinizin yazılı biçimde iletilmesi, hak kaybı yaşamamanız için şarttır.
Valilik İl Disiplin Kuruluna ve Üst Kurullara Başvuru
Disiplin cezasına itiraz, cezanın verildiği kurumun teşkilat yapısına göre farklı mercilere yapılır. İl düzeyinde çalışan memurlar için genellikle Valilik İl Disiplin Kurulu yetkilidir. Bu kurul, ilin tüm kamu personeli disiplin işlerini görüşmek ve karar vermekle görevli bir organdır. Ceza alan memur, kararın yazılı örneği ile birlikte valilik insan kaynakları birimine veya doğrudan İl Disiplin Kurulu Başkanlığı’na yazılı itiraz dilekçesi ile başvurur.
Merkezi idare kuruluşlarında (bakanlıklar, genel müdürlükler vb.) görev yapan memurlar için ise bağlı bulundukları kurumun Üst Disiplin Kurulu itiraz merciidir. Örneğin, bir bakanlıkta görevli memurun cezasına bakanlık disiplin kurulu karar verir. Yükseköğretim kurumlarında ise önce fakülte veya bölüm disiplin kurulları, en son aşamada YÖK Disiplin Kurulu devreye girebilir.
- Valilik İl Disiplin Kuruluna itiraz dilekçesi: İtiraz dilekçesi, disiplin cezasını veren kurulun kararı ve gerekçelerini belirtmeli; memurun savunmasını (itiraz gerekçelerini) içermelidir. Dilekçede karara itiraz sebepleri açıkça sıralanmalı, disiplin cezasının kaldırılmasını veya hafifletilmesini talep etmelidir. Dilekçe resmi bir üslupla yazılmalı, kural ve usullere uygun şekilde düzenlenmeli, tarih ve imza içermelidir.
- Üst disiplin kurullarına başvuru: İl Disiplin Kurulu kararından sonra hala ceza uygulanıyorsa veya ceza doğrudan merkezi bir kuruma aitse, ilgili üst disiplin kuruluna başvurulur. Bu kurullarda da benzer şekilde itiraz dilekçesiyle savunma yapılır. Her durumda itiraz süresi (7 iş günü) aşılmadan işlem yapılması zorunludur.
Disiplin cezalarına itiraz dilekçeleri, hazırlayanın kimlik ve görev bilgilerini içerdiği gibi, cezaya konu olayın özeti ve itiraz gerekçelerini de içermelidir. Kurumlar genellikle ek belge olarak disiplin tutanağı veya savunma yazısı gibi ekleri talep edebilir. İtiraz başvurusunun reddi halinde son aşama olarak idari mahkemeye iptal davası açılabilir.
Disiplin Cezasına Karşı İptal Davası Açmak
Disiplin cezasına karşı idari yargıda iptal davası açmak mümkündür. İlgili disiplin kuruluna veya amirliğe yapılan itirazlar sonucu ceza onaylanırsa, memurun son aşamada bu karara karşı idari mahkemesine başvurması gerekir. İptal davası, verilen disiplin cezasının hukuka aykırı olduğunun iddiası üzerine kurulur. Örneğin Danıştay içtihatlarında, usulsüz veya hukuka aykırı uygulamalarda her disiplin cezasına karşı (uyarma cezası dahil) iptal davası açılabileceği kabul edilmiştir.
Dava açma süresi, son mercide itirazın reddi kararının tebliğinden itibaren genellikle 60 gün olarak belirlenmiştir. Dava dilekçesinde (örn. uyarma cezasının iptali talebini içeren bir dilekçe) olayın hukuka aykırı olduğu, hangi kuralların ihlal edildiği ve eksik veya hatalı işlem yapıldığı gerekçeleri belgelerle birlikte açıklanır. Ayrıca, iptal talebine ek olarak görevine iade veya tazminat gibi hak talepleri de dava dilekçesinde belirtilir.
İdare mahkemesi veya Danıştay, davayı incelerken disiplin soruşturmasının usulüne uygunluğunu, yazılı delillerin yeterliliğini ve kararın hakkaniyete uygunluğunu değerlendirir. Hukuka aykırılığı kanıtlanan cezalar iptal edilir. Başarılı bir dava sonucunda disiplin cezası sicilden silinir ve memurun yoksun kaldığı hakları yasal çerçevede iade edilir. Mahkeme ayrıca cezadan doğan zararların tazmini konusunda da karar verebilir.
Disiplin Cezasına İtiraz Dilekçesi Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Başvuru Süresi: Disiplin cezasının tebliğ edildiği tarihten itibaren yedi iş günü içinde itiraz dilekçesi verilmelidir. Süre geçirilirse ceza kesinleşir ve yasal itiraz hakkı kaybedilir.
- Dilekçe Başlığı ve Adres: Dilekçenin üst kısmında hangi kuruma başvurulduğu belirtilmeli (örneğin “T.C. X İL VALİLİĞİ İl Disiplin Kurulu Başkanlığı’na”). Konu kısmında “Disiplin cezasına itiraz” gibi kısa bir ifade yer almalıdır.
- Kimlik Bilgileri: İtiraz eden memurun adı, soyadı, sicil numarası, unvanı, görev yeri ve adres bilgileri açıkça yazılmalıdır. İletişim bilgilerinin (telefon, e-posta) eklenmesi alınan yanıtların hızlı iletilmesine yardımcı olur.
- Ceza Kararının Özeti: Dilekçenin giriş bölümünde, hakkında ceza verilen karara ait tarih, sayı ve cezanın türü (örneğin kademe durdurma) belirtilmelidir. Hangi eylem nedeniyle ceza verildiği kısaca özetlenmelidir.
- Olay ve Gerekçelerin Anlatımı: Yaşanan olaylar ve süreç açıkça anlatılmalı; cezanın hukuka aykırı veya eksik yönleri vurgulanmalıdır. Örneğin soruşturmanın usulsüz olduğu, savunma hakkının kısıtlandığı veya kanuna uygun soruşturma yapılmadığı belirtilmelidir. Deliller (tanık beyanları, tutanak, belgeler) dilekçede mutlaka gösterilmelidir.
- Kanun ve Yönetmelik Atıfları: İtirazı desteklemek için 657 sayılı Kanun veya ilgili disiplin mevzuatı maddeleri dilekçeye eklenmelidir. Hangi hükmün ihlal edildiği belirtilerek gerekçeye güç kazandırılır.
- Talep ve Sonuç Bölümü: Sonuç bölümünde açıkça disiplin cezasının iptalini (veya hafifletilmesini) talep ettiğiniz yazılmalı, saygı ifadeleri ve imza eklenmelidir. Dilekçeye eklenecek ek belgeler (soruşturma tutanağı, savunma yazısı vb.) liste halinde belirtilmelidir.
- Resmi Üslup ve Dilekçe Usulü: Dilekçe resmi ve saygılı bir üslupla yazılmalı, tarih ve ıslak imza mutlaka bulunmalıdır. Gereksiz duygusallıktan kaçınılmalı, kısa ve net cümlelerle savunma yapılmalıdır.
- Örnek Dilekçeler: Dilekçe hazırlarken benzer konulardaki örnek dilekçeler incelenebilir, ancak her dilekçe özgün olayın şartlarına göre düzenlenmelidir.
Her memur, kendisine uygulanan disiplin cezasını takip etmeli ve haklarını etkin bir şekilde savunmalıdır. Özellikle, itiraz dilekçesinin yasal süre içinde hazırlanması büyük önem taşır.
Memur Disiplin Cezasına İtiraz Dilekçesi Örneği
Aşağıda Valilik İl Disiplin Kurulu’na sunulmak üzere hazırlanmış örnek bir itiraz dilekçesi yer almaktadır. Bu örnek metin, kendi olay ve ihtiyaçlarınıza göre uyarlanabilir.
T.C.
ANKARA VALİLİĞİ
İl Disiplin Kurulu Başkanlığı’na
Konu: Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına itiraz.
İtiraz Eden:
İtiraz Edilen Ceza: Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası
Karar Tarihi ve Sayısı: 05/06/2025 – 2025/….
AÇIKLAMALAR:
Hakkımda kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilmiştir. Oysa olay, 03/06/2025 tarihinde okul servisinin kaza yapması nedeniyle okula geç gelmemden ibarettir. Geç kalmamın mazereti, Milli Eğitim Müdürlüğü’ne sunulan servis görevlisi raporlarıyla belgelenmiştir. Ayrıca 657 sayılı Kanun’da işe geç kalma gibi hafif durumlar disiplin suçu olarak sayılmamıştır. Bu nedenle verilen cezanın hukuka aykırı olduğunu düşünüyorum.
Ceza kararında hukuka uygun soruşturma süreci işletilmediği de açıktır. Savunmam alınmadan karar verilmiş, olayın objektif gerekçeleri dikkate alınmamıştır. Tüm bu nedenlerle ceza kararında maddi ve usul hatası bulunmaktadır.
SONUÇ ve TALEP:
Yukarıda açıkladığım gerekçelerle, hakkımda verilen kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının iptalini ve terfiimin gerçekleştirilerek görevime iade edilmemi saygıyla arz ve talep ederim.
Ek: 1. Servis kazası raporu örneği
2. İl Disiplin Kurulu kararı örneği
Adı-Soyadı
(İmza)
