Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanılmasını Özendirme Suçu: Hakkında Tüm Detaylar
Türk Ceza Yasası’nın Özel Hükümler kısmının “Topluma Karşı Suçlar” başlığı altında, “Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar” bölümünde yer alan 190’ıncı maddenin ikinci fıkrası, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanımını alenen teşvik eden veya bu amaçla yayın yapan kişilere yönelik yaptırımı şu şekilde düzenler: “fail, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile en az bin, en çok on bin gün üzerinden adlî para cezasına çarptırılır.
Bir rap şarkısında kullanılan ifadeler değerlendirilirken; sanatçının, uyuşturucu/uyarıcı madde kullanımını teşvik niyetinin, kelimelerin arkasında ne ölçüde yer aldığı tespit edilmelidir. Şarkı sözleri, bilinçli ve belirli bir mesaj iletme amacıyla mı yazılmıştır, yoksa sadece (küresel ve yerel ölçekte Z Kuşağı ve Alfa Kuşağının kültürü dikkate alındığında) onların dikkatini çekmek, sosyal medyada beğeni toplamak ve daha geniş bir dinleyici kitlesine ulaşmak gibi popülerlik arzusu ile mi şekillenmiştir? Bu ayrım, sözlerin yorumlanmasında ve hukuki sorumluluğun tespitinde oldukça belirleyicidir.
Yani asıl ulaşılmak istenen sonuç şu olmalıdır: Rap sanatçısının cezai sorumluluğunun değerlendirilmesi adına, şarkıyı yazarken taşıdığı saikin yani hangi motivasyonla bu ifadeleri kullandığının, iddianamenin tanzimi bakımından en azından yeterli şüpheye imkan verecek ölçüde ortaya konulması gerekir. Ancak tutuklama gibi özgürlüğü ciddi şekilde kısıtlayan koruma tedbirlerinin uygulanabilmesi için, bu şüphenin çok daha güçlü, somut ve kuvvetli delillerle desteklenmiş olması şarttır. Bunun için sanatçının gerçek niyetini ortaya koyabilmek adına, yönlendirici ifadelerden uzak durularak, her olayın kendine özgü koşullarına uygun ve bağlamı doğru yansıtan sorular özenle hazırlanmalıdır. Bu yaklaşım, amaç bakımından hakikate en yakın ve sağlıklı sonuca ulaşmanın temelidir.
Çünkü, suçun oluşumu açısından failin eylemi ile ortaya çıkan somut bir sonuç aranmaz. Yani, rap şarkısındaki ifadeler neticesinde gerçekten birinin uyuşturucu madde kullanımına yönelip yönelmediği değil, özendirici nitelikte bir anlatımın bulunup bulunmadığı cezai sorumluluk bakımından esas alınır.
Paternalist devlet anlayışı çerçevesinde kanun koyucu, bireylerin kendi davranışlarının olası zararlarına karşı korunması amacıyla, henüz somut bir zarar ortaya çıkmamış olsa bile potansiyel risk oluşturan eylemleri cezalandırılabilir görmüştür. Bu nedenle söz konusu suç, sonuçtan bağımsız olarak tamamlanan bir “soyut tehlike suçu” niteliğindedir; bu durum da değerlendirmelerde failin iradesi ve kullandığı ifadenin anlamı üzerinde daha dikkatli ve özenli bir analiz yapılmasını zorunlu kılar.
Rap Müzik Kapsamında “Özendirme Kavramı” Nasıl Değerlendirilmelidir?
Özendirme, bireyde uyuşturucu veya uyarıcı maddelere yönelik olumlu bir ilgi ya da merak uyandırabilecek her türden söz, ima veya çağrışımı kapsar. Örneğin, madde kullanımını “sosyal ortamda saygınlık”, “yaşıtlarından daha cesur görünmek” ya da “akranlarına karşı sempatik bir durum” gibi kavramlarla bağdaştıran ifadeler ya da ağır sonuçlarına rağmen “denemeye değer” şeklindeki alaycı veya hafife alan anlatımlar, özendirme kapsamında değerlendirilmeye müsaittir.
Peki, sanatçının ifadelerindeki gerçek saikin ne olduğuna nasıl ulaşılabilir? Rap sözlerinin arkasında yatan iradeyi, objektif ve kesin bir yöntemle, örneğin matematiksel ya da nicel araçlarla tespit etmek mümkün müdür? Rap şarkı sözlerini, sabit bir raporlama tekniği ya da evrensel bir karşılaştırma modeliyle analiz edebilir miyiz?
Bu noktada; sadece kelimelere değil, aynı zamanda Rap/Hip-Hop kültürünün tarihsel kökenlerine, müziğin fonetik yapısına, tematik içeriğine ve dinleyiciyle yalnızca anlam düzeyinde değil, aynı zamanda sesin ritmi, tonu ve frekansı üzerinden kurduğu duygusal ve zihinsel etkileşimin de tahlilinin gerektiğini düşünüyorum.
Bu bağlamda, söz konusu iradeye ulaşmak; yalnızca şarkı sözlerinin lafzına bakılarak değil, bağlam, üslup, hedef kitle, zamanın ruhu ve sanatçının genel üretim tarzı gibi birçok değişkenin birlikte değerlendirilmesiyle mümkündür.
Bu tür bir çözümleme, ancak çok katmanlı içerik analizi, dilbilimsel inceleme ve müzik sosyolojisini bir araya getiren disiplinler arası yaklaşımlarla sağlıklı şekilde gerçekleştirilebilir. Kanaatimce, soruşturma evresinde bu tür analizlere başvurulmamışsa, ceza yargılaması aşamasında sosyologlar ve dilbilimcilerden oluşan bir bilirkişi heyetinden görüş ve rapor alınmalı; eserin dili, kullanılan metaforların yoğunluğu, çağrışım gücü, anlatım biçimi, tekrar eden temaları ve dinleyici üzerindeki etkisi gibi kriterler doğrultusunda sistematik bir değerlendirme yapılmalıdır. Bu sayede yargı sürecinde sanat eserinin yalnızca yüzeysel değil, bağlamsal ve anlam katmanları bakımından da sağlıklı biçimde analiz edilmesi mümkün hale gelir.
Rap ve Hip-Hop kültürü, 1970’li yılların sonunda Amerika Birleşik Devletleri’nin özellikle New York kentindeki Bronx bölgesinde, siyahî Amerikalıların ve Latin kökenli gençlerin yaşadığı sosyal ve ekonomik dışlanmışlığın sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Başlangıçta bir “sokak kültürü” olan Hip-Hop; sadece bir müzik türü değil, aynı zamanda bir yaşam tarzı, bir ifade biçimi ve hatta bir karşı duruş idi. Türkiye’de ise rap kültürü, ilk dönemlerinde sisteme karşı çıkan, sokak hayatını ve gençliğin sorunlarını yansıtan bir türken; son yıllarda daha çok tüketim kültürünü, eğlence ve popülerlik imajını vurgulamaktadır.
Yani yerel kaynaklı olmayan Rap/Hip-Hop şarkıları, doğası gereği her zaman sivri dilli, çarpıcı ve provokatif olmuştur. Dolayısıyla, bu estetik formların “özendirme kastı” mı taşıdığı, yoksa sanatsal bir isyan ve ifade biçimi mi olduğu sorusunun cevabı, yalnızca içerik değil, niyet analizini de gerektirir. Bu bağlamda, sosyolog ve dilbilimcilerin yardımından faydalanmak, uzman görüşüne dayanmak daha objektif ve adil bir değerlendirme yapılmasına olanak tanır.
Türkçe dilinde bir kelimenin farklı anlamlar taşıması, özellikle mecaz anlamlar ve deyimlerin yoğun olduğu bir dilde, aynı sözcüğün farklı yorumlarla anlaşılmasına yol açabilir. Bu, bazen bir şarkı sözünün ya da bir ifadenin, hem olumlu hem de olumsuz şekilde algılanabilmesine neden olabilir. Bu çeşitlilik, rap müziği gibi yoğun metaforlar ve semboller kullanan sanat dallarında daha belirgin hale gelir. Dolayısıyla, şarkı sözlerinin yorumlanmasında bir kelimenin birden fazla anlam taşıyor olması, farklı kişiler tarafından farklı şekillerde değerlendirilmesine olanak tanır. Bu sebeple, dosyalarda bilimsel görüş ve uzman incelemesine başvurmak, çok katmanlı ve karmaşık anlamların doğru şekilde analiz edilmesi adına oldukça önemli olduğu kanaatindeyim. Çünkü inceleme konusu suçun sübuta ermesi için; Failin, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanımını özendirici bir nitelik taşıdığını bilerek ve madde kullanımını özendirmeyi amaçlayarak, Rap şarkı sözlerini kaleme alması, seslendirmesi gerekmektedir.
