Dijitalleşmenin hız kazanmasıyla birlikte bireylerin geçmişte yaşadıkları olaylara dair bilgilerin internet ortamında kalıcı izler bırakabilmekte; yıllar öncesine ait içeriklerin dijital platformlarda dolaşmasına yol açmaktadır.
Dijital platformlarından silinmeyen bilgi veya çeşitli içerikler bireyin sosyal, mesleki ve özel yaşamını olumsuz etkileyebilmektedir. Bu durum, kişilik haklarının hukuki olarak korunmasını zorunlu kılmıştır.
Unutulma hakkı, bireyin geçmişte yaşadığı bir olayın güncelliğini yitirmesi ardından, yanıltıcı ya da kişisel haklarını ihlal edici bilgilerin internet ortamından kaldırılmasını talep etme hakkı olarak devreye girmektedir.
Bu doğrultuda unutulma hakkı, üstün bir kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olumsuz olayların bir süre sonra unutulmasını, başkalarının bilmesini istemediği kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasının önlemesini isteme hakkıdır (HGK-K.2015/1679).
Unutulma Hakkı Kapsamına Giren Durumlar
Yayınlanan bir içeriğin unutulma hakkı kapsamında olması için gerekli şartları taşıması gerekmektedir. Şartların uygun görülmesi durumunda unutulma hakkı değerlendirilerek kabul edilebilir.
İçeriğin Güncelliğini Yitirmiş Olması
Kaldırılması istenen içerik, kamuoyu açısından güncelliğini yitirmiş olmalıdır. Güncellik, olayın niteliği, zaman aralığı ve toplumun bilgi ihtiyacı kapsamında değerlendirilerek olayın güncel olup olmadığına karar verilmektedir.
Örneğin, adli bir olayın haber olarak yayınlanması belirli bir süre sonra toplumun ilgisini çekmeyebilir. Ancak kamuoyu için kayda değer bulunan bilgi açıklama ve davranışlar yıllar geçse de güncelliğini koruyabilmektedir.
İçeriğin Yayında Kalmasının Kamu Yararı Taşımaması
İçeriğin internet ortamından erişilebilir olması, kamu yararına hizmet etmediği taktirde unutulma hakkı kullanılabilmektedir. Fakat, kamu yararına değeri olan, örneğin kamu görevlisinin karıştığı bir yolsuzluk olayı gibi halkın bilgi edinme hakkı kapsamında yayından kaldırılma kararı değerlendirilir.
İçeriğin Tarihsel Bir Değer Taşımaması
Dijital ortamlarda yayınlanan bazı içerikler tarihsel bilgi ya da arşiv niteliği taşımaktadır. Bu tür paylaşım veya bilgiler tarihsel kayıt olarak kabul edildikleri için unutulma hakkı kapsamında değerlendirilmezler. Bu tür içerikler bilimsel araştırma yapılabilmesi göz önünde bulundurularak yayından kaldırılmasına izin verilmez.
İçeriğin Yayında Kalma Süresi
İçeriğin ne kadar süredir dijital platformlarda yer aldığı çok önemlidir. Yakın tarihli ve kısa süreli paylaşımlar genellikle unutulma hakkı kapsamında değerlendirilmezler. Paylaşılmasının ardından uzun bir süre geçen içeriklerin kaldırılması daha olasıdır.
Örneğin 1 yıl önce paylaşılmış bir haber için unutulma hakkı iddiası kabul edilmezken 14 yıl ve üzerinde yayında kalmış bir içerik için unutulma hakkı kabul edilebilir.
Habere Konu Olan Kişinin Toplumsal Konumu
Haber veya içeriğin merkezinde yer alan kişi kamuya mal olmuş bir siyasetçi, sanatçı, influencer ve benzeri bir konumda yer alması unutulma hakkı kapsamında oldukça önemlidir.
Bu kişi veya kişiler, toplumun bilgi alma hakkı gereği daha geniş bir eleştiri ve haber alanına tabidir. Kamuya mal olmuş kişiler hakkında yapılan bazı içerikler, aradan yıllar geçse dahi unutulma hakkı kapsamında değerlendirilemeyebilir.
Unutulmak Hakkı Kapsamında İçeriklerin Kaldırılması
Günümüz internet ortamında paylaşılan içerikler kişinin hayatını doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilmektedir. Unutulma hakkı bu kapsamda devreye girmektedir.
Kişi hakkında gerçeğe aykırı haberler, özel fotoğraflar, kişisel veriler ya da iftira niteliği taşıyan yorumlar uzun süre erişimde kaldığında birey için zararlı olabilmektedir. Bu tür durumlarda unutulma hakkı kapsamında içeriklerin kaldırılması talep edilerek kişilik haklarının korunması sağlanabilir.
İçerik kaldırma, dijital ortamda bireyin kendisiyle ilgili paylaşılmış bir içeriğin yayından kaldırılmasını veya erişim engeli getirilmesini talep etmesidir. Bu talep, özel hayatın gizliliği, kişisel verilerin korunması, hakaret, iftira veya unutulma hakkı gibi gerekçelere dayanabilir. Aşağıdaki durumlarda içerik kaldırma talebinde bulunulabilir:
- Kişinin açık rızası olmaksızın yayımlanmış fotoğraf, video veya yazılı içerikler,
- Gerçeğe aykırı, küçük düşürücü veya hakaret içeren haberler,
- Adli süreçlerle ilgili sonuçlanmış ve güncelliğini yitirmiş içerikler,
- Sosyal medya, haber sitesi veya bloglarda yer alan ifşa, iftira ya da asılsız yorumlar,
- Arama motorlarında yer alan, kişinin geçmişiyle ilgili yıpratıcı veriler,
İçerik Kaldırma Yolları
Dijital ortamda yer alan içeriğin kaldırılması için farklı başvuru yöntemleri vardır.
1. İçerik Sağlayıcısına Başvuru
İnternet ortamında paylaşılan içerikler öncelikle içerik sağlayıcıları veya kullanıcılar tarafından yayımlanmaktadır. Bu nedenle ilk adım olarak ilgili web sitesine, haber ajansına, blog sahibine veya içeriğin paylaşımın sağlayan hesap yöneticisine içeriğin kaldırılması yönünde talepte bulunulabilir. Bu yöntem sonuç sağlamaya bileceği gibi hukuki anlamda bir hak da sağlamayacaktır.
2. Arama Motorlarına Başvuru (Google vb.)
İçeriğin Google ve Yandex gibi arama motorlarından kaldırılması için indeksin çıkartılması talep edilebilir. Bu yöntem unutulma hakkı kapsamında oldukça etkilidir. Kişinin tek başına bulunacağı talep yetersiz kalabilir. Bu sebeple sulh ceza hakimliğine başvuruda bulunarak gerekli içeriğin kaldırılması yönünde kesin çözüm sağlanabilmektedir.
3. Erişim Sağlayıcıları Birliği (ESB) Üzerinden İşlem
Türkiye’deki içerik sağlayıcılarla ilgili şikâyetler, BTK aracılığıyla ESB’ye iletilerek işleme alınabilir. Fakat bu yöntem genellikle içerik sağlayıcısı Türkiye merkezliyse etkilidir. İçeriğin kaldırılması talebinde bulunmak her durum için etkili olmayabilir.
4. Sulh Ceza Hakimliği’ne Başvuru
Mahkeme kararı ile hem içeriğin yayından kaldırılması hem de tüm erişim sağlayıcılarda engellenmesi sağlanabilir. İletişime geçtiğiniz içerik sağlayıcıları talep ettiğiniz içeriğin kaldırılmasında etkili olmayabilir. Bu durumda Sulh Ceza Hakimliğine başvuruda bulunmak kesin çözüm olacaktır. İçerik uygun şart ve koşulları sağladığı taktirde içeriğin kaldırılabilir veya içeriğe erişim engeli getirilebilir.
Sulh Ceza Hakimliği Başvuruları
İnternet ortamında yer alan bir içerik, kişi hakkında gerçeğe aykırı bilgiler içerebileceği gibi sosyal hayatı etkileyebilecek nitelik taşıyabilmektedir. Güncel veya güncelliğini yitirmiş olan bilgi halen erişilebilir durumda olabilir. Böyle durumlarda kişisel hakları korumak amacıyla Sulh Ceza Hakimliği’ne başvuru yapılması, unutulma hakkının yasal zeminde kullanılabilmesini sağlar.
Sulh Ceza Hakimliği’ne yapılan başvuruların temel amacı, unutturma hakkının kullanılması ve kişinin kişilik haklarını ihlal eden içeriklerin dijital platformlardan kaldırılması için harekete geçmektir. Kişisel hakları ihlal eden bu paylaşımlara erişim engelinin getirilmesi ya da içeriğin yayından kaldırılması kararının alınmasını sağlamaktır. Unutturma hakkı, hem Türkiye’deki erişim sağlayıcılar hem de ilgili platformlar açısından önemlidir.
Her paylaşımın unutma hakkına tabi tutulmaması akıllarda hangi içeriklerin kaldırılabileceği sorusunu getirebilir. Bu durumda aşağıda listelenen içerikler için Sulh Ceza Hakimliğine başvuru sağlayabilirsiniz.
- Hakkınızda yapılmış asılsız veya yanıltıcı haberler,
- Özel hayatınıza dair izinsiz yayınlanan fotoğraflar veya videolar,
- Arama motoru sonuçlarında çıkan eski ve güncelliğini yitirmiş içerikler,
- Hakaret veya iftira içeren sosyal medya paylaşımları,
- Mahkeme kararıyla düşmüş veya zaman aşımına uğramış adli olaylar.
Sulh Ceza Hakimliği’ne yapılacak başvurular, detaylı bir plan hazırlanarak teknik ve hukuki açıdan dikkatle tamamlanmalıdır. Unutulma hakkının her durumda geçerli olmadığı unutulmamalıdır. Eksik, dağınık veya yeterince gerekçelendirilmeyen dilekçeler, haklı olsanız dahi olumsuz sonuçlanabilir. Bu bakımdan profesyonel bir yardım almak sürecin daha sağlıklı ve hızlı yönetilmesi için oldukça büyük önem arz etmektedir.
Hanka Hukuk olarak;
- Kişilik hakkı ihlali içeren içerikleri analiz ediyor,
- Delil niteliği taşıyan ekran görüntülerini arşivliyor,
- Başvuru dilekçesini yasal dayanaklarla hazırlıyor,
- Süreci baştan sona sizin adınıza takip ediyoruz.