ASTTASAK Adaylık Sonlandırılması İşleminin İptali

ASTASAK Eğitiminin Tanımı ve Kapsamı

ASTASAK adaylık, SUTASAK eğitim SUTASAK güvenlik soruşturması ve ASTASAK idari dava süreci:

ASTASAK adaylık, SUTASAK eğitim SUTASAK güvenlik soruşturması, ASTASAK güvenlik soruşturması ve ASTASAK idari dava süreci rehberine hoş geldiniz.

ASTASAK (Astsubay Temel Askerlik ve Astsubaylık Anlayışı Kazandırma) eğitimi, Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde astsubay adaylarına temel askerî eğitim ve disiplin kazandırmayı amaçlayan bir programdır.

ASTASAK’tan mezun olan adaylar, muvazzaf astsubay olarak atanmaktadır. Bu makalede, ASTASAK eğitiminin kapsamı, ASTASAK güvenlik soruşturması süreci, ASTASAK eğitimindeyken adaylığın sonlandırılması işleminin dayanakları ve iptal davaları ile öğrenci hakları ayrıntılı olarak ele alınacaktır.*

ASTASAK (Astsubay Temel Askerlik ve Astsubaylık Anlayışı Kazandırma) eğitimi, yüksekokul veya fakülte mezunu adayları temel askerî bilgi, disiplin ve fiziki yeterliliğe hazırlayan bir programdır.

Dış kaynak astsubay adayları, bu programa alınarak çavuş rütbesine naspedilmek üzere temel askerî eğitime tabi tutulur. SUTASAK (Subay Temel Askerlik ve Subaylık Anlayışı Kazandırma) programı da benzer mantıkla subay adaylarına yöneliktir.

ASTASAK, “Astsubay Temel Askerlik ve Astsubaylık Anlayışı Kazandırma” eğitimini ifade eder. Bu eğitim, genellikle en az iki yıllık yükseköğretim (yüksekokul, meslek yüksekokulu veya fakülte) mezunu olan dış kaynak astsubay adayları için düzenlenir.

İlgili “Dış Kaynaktan Muvazzaf Astsubay Temin Yönetmeliği”ne göre bu adayların T.C. vatandaşı olması, belirli eğitim ve yaş koşullarını sağlaması, tam teşekküllü bir askeri hastaneden ‘muvazzaf astsubay olur’ raporu alması ve 26 yaşını doldurmamış olmaları gerekir.

Özetle, ASTASAK’a katılmak için askerlik hizmeti dışında askerlik temelli bir lisans/diplomaya sahip olmak, sağlık ve disiplin şartlarını taşımak, Türk Silahlı Kuvvetlerine gölge düşürmeyecek davranışta bulunmak gibi bir dizi koşul aranır.

ASTASAK eğitimi boyunca adaylara temel askeri bilgi ve beceriler kazandırılır. Eğitim programı Kara, Deniz veya Hava Kuvvetleri sınıflarında yürütülebilir ve temel askerî terminoloji, silah ve birlik bilgisi, fizikî yeterlilik gibi konuları içerir.

Eğitim süresi kademe ve sınıfa göre değişebilse de genellikle birkaç ayı bulur. Eğitimi başarıyla tamamlayan adaylar astsubay çavuş rütbesine naspedilir ve sınıfıyla ilgili göreve atanır.

ASTASAK, SUTASAK (Subay Temel Askerlik ve Subaylık Anlayışı Kazandırma) gibi subay adayları için düzenlenen paralel programlardan biridir ve her iki program da temel askerî eğitim odaklıdır. ASTASAK sürecine katılan adaylar, eğitim bitiminde astsubay olarak göreve başlama hedefiyle hazırlanmaktadır.

SUTASAK Eğitim Süresi ve İçeriği

• Süre: Genellikle 3–6 ay arası, kuvvet sınıfına göre değişir.
• İçerik: Temel askerî terminoloji, disiplin kuralları, birlik bilgisi, silah kullanımı, fiziki testler.
• Nüfus: Her yıl kuvvetlerin ihtiyacına göre belirlenen kontenjanlar dahilinde adaylar seçilir.

ASTASAK adaylık sürecinde güvenlik soruşturması

ASTASAK sürecinin vazgeçilmez bir aşaması, adayların güvenlik soruşturmasından geçmesidir. Türk mevzuatına göre güvenlik soruşturması, kamu görevine ilk defa atanacak kişilerde yapılan arşiv araştırması ve ek olarak istihbarat birimleri nezdindeki kontrollerden oluşur.

Arşiv araştırması; adayın adli sicil kaydı, hakkında arama veya tahdit bulunup bulunmadığı, geçmişte kesinleşmiş mahkeme kararları ve soruşturmaları gibi temel kayıtları inceleyerek gerçekleştirilir.

Güvenlik soruşturması ise arşiv kapsamındaki verilerin ötesinde, kişinin görev yapacağı ortam açısından istihbarat birimleriyle koordineli yürütülür; yabancı devlet ve kişi ilişkileri, terör örgütleriyle bağlantı veya şüpheli eylemler yakından araştırılır.

Yasalar, güvenlik soruşturmasının TSK’ya katılacak her aday için olumlu sonuçlanmasını şart koşar. ASTASAK adaylarının da yürürlüğe giren Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’na göre değerlendirilmesi gerekir.

Güvenlik soruşturmasından olumsuz sonuç alan bir adayın statüsü derhal olumsuz etkilenir; ilgili kişi ne ASTASAK eğitimine alınır ne de mevcut eğitim sürecini tamamlayabilir.

Fiilen, olumsuz bir güvenlik incelemesi yapılması durumunda adayın ilişiği eğitim başlamadan kesilir veya eğitim sırasında tespit edilirse eğitim tamamlanamadan sona erdirilir. Kısacası, ASTASAK güvenlik soruşturmasında başarısızlık adaylığın derhal sonlandırılması anlamına gelir.

Adaylar, soruşturma sürecinin şeffaflığı konusunda çeşitli garantilerden de yararlanır. Güvenlik soruşturması sonucuna itiraz edebilmek için adaylar ilgili idari mercilere başvurabilir. Hukukî anlamda, güvenlik soruşturmasının dayanakları 7315 sayılı Kanun’un 4. ve 5. maddeleriyle düzenlenmiştir.

Örneğin, 7315 sayılı Kanun’un 5. maddesinde “görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat verilerinin, yabancı ilişkilerin, terör örgütleriyle bağlantı olasılığının” araştırılacağı belirtilmiştir.

Türkiye’de adaylar, bu işlemin usulüne uygun yürütülmediğini düşünürlerse yetkili idare mahkemelerine başvurabilir. Yürürlükteki düzenleme, adaylara hukuka aykırılık halinde itiraz hakkı tanımaktadır. Özellikle olumsuz bir güvenlik soruşturması sonucu ile karşılaşılması hâlinde idari mahkemelerde yürütmenin durdurulması veya iptali talepli dava açılması haklı görülebilir.

SUTASAK eğitim ve SUTASAK güvenlik soruşturması akışı

7315 sayılı Kanun’a ve ilgili yönetmeliklere dayanarak arşiv araştırması ve istihbarat birimi incelemesini kapsar. Adayın adli sicil kaydı, terör örgütleriyle ilişkiler, yabancı bağlantılar gibi unsurlar değerlendirilir. Olumsuz bir güvenlik incelemesi, SUTASAK adaylığının sonlandırılması işlemini doğrudan tetikler.

• Dayanak: 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yapılmasına Dair Yönetmelik.
• Sonuç: Olumsuz rapor alındığında aday, eğitim başlamadan ya da devam ederken eğitimden ilişiği kesilir.
• İtiraz: Adaylar, idari yargıda yürütmenin durdurulması ve iptali talepli dava açabilir.

ASTASAK Adaylığının Sonlandırılma Nedenleri ve Yasal Dayanakları

ASTASAK adaylarının eğitim sürecindeki statüsü, çeşitli şartlara uymadıkları takdirde idari kararla sonlandırılabilir. Bu kararlara dayanak oluşturan temel hukuki düzenlemeler şunlardır

ASTASAK güvenlik soruşturması sonuçlarının idari dava sürecine etkisi:

ASTASAK adaylık sürecinde, ASTASAK güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlandığında idari dava sürecine başvurmak kritik öneme sahiptir. Aynı şekilde SUTASAK eğitim SUTASAK güvenlik soruşturması aşamasındaki adaylar da benzer itiraz haklarına sahiptir.

Eğitim Süresi ve Devam Zorunluluğu: Fakülte ve yüksekokullar as. yönetmeliğinde yapılan değişikliğe göre, ASTASAK eğitimine devam eden adayların, eğitim süresinin üçte birinden fazlasına hiçbir geçerli sebep olmadan katılmamaları halinde TSK ile ilişkileri kesilir. Bu hüküm, sağlık veya zorunlu nedenler dışında eğitimin önemli bölümüne katılmayan adayları kapsamaktadır. Örneğin, kazaya uğrama veya hamile kalma gibi öngörülemeyen hallerin dışındaki mazeretsiz devamsızlıkta, eğitim devam edemez hale gelen adayın görevine son verilir.

Başarı Koşulu ve Deneme Süresi: ASTASAK eğitiminde başarısız olan adayların da adaylığı sona erdirilir. İlgili yönetmelik, eğitimi tamamlayamayan adayların bir sonraki dönem açılan ilk kursa alınabileceğini; ancak tekrar başarısızlık hâlinde Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilişiklerinin kesileceğini hükme bağlar. Buna göre, bir defaya mahsus telafi imkânı tanınsa da, sonraki denemelerde tekrar başarısızlık yaşanırsa adaylığa son verilecektir.

Güvenlik ve Arşiv Şartları: Yukarıda da belirtildiği üzere, güvenlik soruşturmasından olumlu sonuç almak ASTASAK’a devam için zorunludur. Olumsuz bir güvenlik incelemesi tek başına adaylığın sonlanmasına neden olabilir.

Dış Kaynaktan Astsubay Temin Yönetmeliği’nin aranan nitelikleri arasında “güvenlik soruşturmasında olumlu sonuç almak” ve “tutum ve davranışlarıyla yasadışı veya bölücü faaliyetlerde bulunmamış olmak” da yer almıştır. Bu düzenlemelere aykırılık halinde idari işlem tesis edilir.

Disiplin ve Sağlık Koşulları: ASTASAK adaylarının disiplin sicili, ahlaki durumu ve sağlık raporu da sonlanma nedenleridir. Örneğin, 926 sayılı TSK Personel Kanunu’na göre deneme süresi sonunda uyum sağlayamayan veya astsubay olmaya engel durumu tespit edilenlerin ilişiği kesilir.

Benzer şekilde, Fakülte ve Yüksekokullar Askerî Öğrenci Yönetmeliği’nde, eğitim sürecinde suç işlememiş olmak, disiplin suçu işlememiş olmak ve etik dışı ilişkilerden uzak durmak gibi genel ahlak hükümlerine de vurgu yapılmıştır.

Bu işlemlerin her biri, yürürlükteki yönetmelikler ve kanunlar çerçevesinde idari işlem niteliğindedir.

Özetle, bir ASTASAK adayının eğitim sürecinde ilişiğinin kesilmesi; devamsızlık, başarısızlık, güvenlik incelemesi veya disiplinsizlik gibi objektif kriterlerin veya tespitlerin varlığına bağlıdır. İlgili yönetmelikler aksi durumların önlenmesini hedefler; aksi tespit edilmişse işlem tesis edilir.

SUTASAK adayının eğitimi sırasında ilişiğinin kesilmesine yol açan başlıca sebepler şunlardır:

1. Devamsızlık ve Başarısızlık
   • Yönetmeliğe göre eğitim süresinin üçte birinden fazlasına mazeretsiz katılmama durumunda ilişik sonlandırılır.
   • Başarısızlık hâlinde bir kez telafi hakkı verilse de ikinci başarısızlıkta adaylığa son verilir.
2. Güvenlik Soruşturması
   • Olumsuz güvenlik incelemesi, ASTASAK adaylığının derhal sonlanmasını gerektirir.
3. Disiplin ve Sağlık Şartları
   • Disiplin suçu işlemek veya sağlık raporu ile astsubaylığa elverişsiz bulunmak da adaylık iptaline neden olur.
4. Yasal Dayanaklar
   • Dış Kaynaktan Muvazzaf Astsubay Temin Yönetmeliği
   • Fakülte ve Yüksekokullardan Yetişen Subaylara ve Astsubaylara İlişkin Yönetmelik
   • 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu

ASTASAK Eğitimindeyken Adaylığın Sonlandırılması İşleminin İptali

ASTASAK adaylığı sonlandırıldıktan sonra bu işlemin iptali için açılacak davalar idari yargı yoluyla yürütülür. İdari Dava Süreci şu şekilde işler:

• Yetkili Mahkeme ve Süre: ASTASAK adayının ilişiği kesilmesi kararı, idari işlem statüsündedir. Bu nedenle dava, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu uyarınca idare mahkemesinde açılır. İptal davası açmak için süre, kararı öğrendiği tarihten itibaren 60 gündür. Bu hak düşürücü süre dolduğunda dava açılamaz; dolayısıyla aday, karar tebliğinden itibaren 60 gün içinde dilekçeyi hazırlayıp ilgili idare mahkemesine sunmalıdır.
• Dava Konusu ve Gerekçe: Dava dilekçesinde, ilişik kesilme gerekçesinin hukuka ve mevzuata aykırı olduğu gerekçelendirilir. Örneğin, güvenlik soruşturmasının dayanağı gösterilen somut delillerin eksik veya hatalı olduğu ileri sürülebilir. Dilekçede, ilgili yönetmelik ve kanun hükümlerine atıf yapılarak işlem gerekçelerinin usul ve yasaya uygunluğunun incelenmesi talep edilir.
• Yürütmenin Durdurulması Talebi: İptal davasıyla birlikte “yürütmenin durdurulması” talep edilebilir. Bu, işlem uygulanmadan önce mahkemenin geçici karar alması anlamına gelir. Yürütmenin durdurulması için, işleme maruz kalan adayın telafisi güç zarar görme ihtimali ve işlemin açıkça hukuka aykırı olması koşulları bir arada aranır. Örneğin, mahkemeler geçmiş davalarda astsubay adayının adaylık iptali işleminin kişinin göreve başlama hak kaybına yol açacağı gerekçesiyle durdurma kararı verebilmiştir.
• Emsal Kararlar: İdari mahkemelerin ve Danıştay’ın emsal kararları, ASTASAK iptal davalarına ışık tutar. Örneğin Danıştay 5. Dairesi’nin 2019’daki bir kararında, ASTASAK eğitiminde ilişiği kesilen bir aday mahkemede haklı bulunmuştur. Kararda adayın tüm şartları sağladığı vurgulanarak ilişiğin hukuka aykırı olduğu tespit edilmiştir. Aynı şekilde, idare mahkemeleri de güvenlik soruşturmalarına ilişkin gerekçelerin yetersiz olduğu durumlarda iptal kararı verebilmektedir. Bu emsal kararlar, idare mahkemesinin işlemin amacını, sebep ve usul uygunluğunu denetleyebileceğini göstermektedir.

SUTASAK adaylığına son verilmesi kararı, idari işlemdir ve iptal davası yoluyla yargı denetimine açılabilir.

1. Astasak Dava Süreci ve Yetki

• Mahkeme: İptal davaları idare mahkemesinde görülür (2577 sayılı İYUK).
• Süre: Kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde dava açılmalıdır.
• Konu: İşlemin usul ve yasaya uygun olup olmadığı, dayanak gösterilen yönetmelik hükümleri çerçevesinde denetlenir.

2. Yürütmenin Durdurulması Talebi

• Davayla birlikte yürütmenin durdurulması istenebilir.
• Koşullar: İşlemin telafisi güç zarar doğuracağı ve açıkça hukuka aykırı olması.

3. Emsal Kararlar

• Danıştay ve idare mahkemelerinin ASTASAK/SUTASAK adayları hakkında verdiği iptal kararları, işlem gerekçesinin somut dayanak sunmaması durumunda iptal yönünde emsal oluşturmuştur.

4. Somut Adımlar

1. Tebliğ: İlişik kesme yazısının aday eline ulaşması.
2. Dilekçe: Hükümlere aykırılık gerekçeleriyle idare mahkemesine iptal davası açılması.
3. Ek Talepler: Yürütmeyi durdurma, delil sunumu (güvenlik soruşturması raporu, başarı belgeleri).
4. Mahkeme Kararı: Hukuka aykırılık tespiti hâlinde iptal.

ASTASAK ÇIKARILMA İŞLEMİNE İptal Davası Açma Adımları

1. Karar Tebliği: İdari işlem (ilişiği kesme kararı) resmi tebligatla adayın eline ulaştığında 60 günlük dava süresi başlar.
2. Dilekçe Hazırlama: Başvuru dilekçesinde, işlem ve gerekçeleri açıkça belirtilip, kanun ve yönetmelik hükümlerine aykırılık gerekçeleri sunulur. Herhangi bir eksik veya yanlış uygulama örneği dile getirilir.
3. Zamanaşımı Kontrolü: Dilekçe, ilişiğin kesildiği tarihten itibaren 60 gün içinde idare mahkemesine verilir. Süre kesin olduğundan zamanında başvuru kritik önem taşır.
4. Ek Talepler ve Deliller: Gerekirse yürütmeyi durdurma talebiyle birlikte hukuki savunmalar ve adayın lehine deliller sunulur. İptal davasında emsal karar ve kişisel dosya belgeleri delil olarak sunulabilir.
5. Karar ve Sonuç: Mahkeme, işlemin hukuka uygunluğunu inceler. Eğer işlem hukuka aykırı bulunursa iptali kararı verilir. Mahkeme lehine kesinleşen iptal kararından sonra aday, ilgisine göre tekrar eğitim programına alınabilir veya mağduriyet giderilmek üzere gerekirse tazminat davası açabilir. İptal kararı, ilgili yönetmelik hükümleri gereği adayın tekrar eğitim hakkını doğurabilir.

ASTASAK Aday Hakları ve Başvuru İmkanları

ASTASAK adaylarının askerî disiplin süreçlerinde ve adaylığa son verme işlemlerinde belli başlı hakları vardır. İşlemden etkilenen adayların başvurabileceği yollar şunlardır:

• İdari Dava Hakkı: İlişiği kesilen adayın temel hakkı, idari işlemin iptali için idare mahkemesine dava açmaktır. Yukarıda açıklandığı gibi, 2577 sayılı Kanun uyarınca iptal davası açabilir ve işlemin iptalini talep edebilir. Dava açıldıktan sonra mahkeme, hukukî denetim çerçevesinde karar verir.
• Yürütmenin Durdurulması Talebi: Aday, adaylığının sona erdirilmesine dayanan işlemin uygulanmasını geçici olarak durdurmak için ayrı bir talepte bulunabilir. Mahkeme, gerekçelerini uygun bulursa yürütmeyi durdurabilir; bu durumda aday eğitimden ilişiği henüz kesilmemiş gibi süreci beklemeye alır.
• Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvurusu: Aday, idari davada hakkını alamadıysa veya başvuru yolları tükendiyse, Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapabilir. Anayasa Mahkemesi, özellikle ifade ve basın özgürlüğü gibi temel haklardan kaynaklanan ihlalleri inceleyebilir. ASTASAK adayları, örneğin güvenlik soruşturması nedeniyle yaşadıkları mağduriyeti yargıya taşıdıktan sonra tazminat veya hak iadesi talep edebilir.
• Dilekçe ve Başvuru Hakkı: 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun uyarınca her vatandaş gibi adaylar da kurumlara dilekçe ile başvurarak şikâyetlerini iletebilir. Örneğin, Milli Savunma Bakanlığı veya Kuvvet Komutanlığına resmi başvuru yaparak haklarında alınan kararın gözden geçirilmesini talep edebilirler. Kurumlar, bu talepleri kanunda öngörülen sürelerde cevaplamak zorundadır.

Bu yollar adayların haklarının korunmasına yöneliktir. Danıştay kararlarında ve hukuki görüşlerde vurgulandığı üzere, ASTASAK adaylığına son verme işlemleri idari işlem olduğundan bu süreç tamamen yargı denetimi altındadır.

Adaylar, hak kaybına uğradıklarını düşündüklerinde bu yasal süreçleri takip ederek haklarını arayabilir. Sonuç olarak, ASTASAK adaylığına ilişkin tüm işlemler şeffaf hukuki dayanaktan yoksun şekilde yürütülemez; ilgili yönetmelik ve kanun hükümlerine aykırı hareket eden idare kararları mahkemelerce iptal edilebilir.